Een goede start
Vorig jaar mei stelden we het coalitieakkoord voor deze bestuursperiode op. Onder de noemer ‘Nieuwe energie voor onze gemeente’ hebben we een ambitieus programma opgesteld. Hierin hebben we onze visie en toekomstplannen opgenomen, onderverdeeld in vier thema’s:
- Sociaal kloppend hart,
- Zuinig op ons klimaat,
- Aantrekkelijk wonen,
- Beuningen maken we samen.
We zijn aan de slag gegaan met zowel het uitwerken van de ambities uit het coalitieakkoord als met het uitvoeren van de ambities en plannen die er al waren en waarop uw raad op een eerder moment ‘ja’ tegen heeft gezegd. Inmiddels zijn er vele mooie stappen gezet. Per thema brengen we graag enkele grotere mijlpalen en (tussen)resultaten voor het voetlicht.
- Sociaal kloppend hart
Op het gebied van voorzieningen voor onderwijs, cultuur, sport en ontmoeten kunnen we u berichten dat het nieuwe zwembad in de aanbestedingsfase zit, dat de nieuwbouw van de Dromedaris dit jaar wordt opgeleverd en dat de 1e fase van het onderzoek maatschappelijk vastgoed is afgerond. Het vervolgonderzoek is gestart. Het Integraal Huisvestingsplan onderwijs (IHP) wordt in het 1e kwartaal van 2024 aan uw raad aangeboden.
Voor (o.m.) jeugdzorg en WMO is een plan van aanpak voor het Gezond en Actief leven Akkoord (GALA) opgesteld. Doelstelling hierbij is om lokaal en regionaal onze aanpak op het gebied van preventie, gezondheid en sociale basis te verstevigen. Dit vormt de basis samen met de Hervormingsagenda Jeugd voor het beleidsplan Sociaal Domein (januari 2024). Werken aan een gezonde samenleving vraagt om breder te kijken dan alleen het sociaal domein. Het raakt ook andere domeinen. Daarom stellen we een nieuwe lokale en regionale Woonzorgvisie op, die in het 1e kwartaal van 2024 aan uw raad wordt aangeboden.
- Zuinig op ons klimaat
Vanuit onze ambitie om de bebouwde omgeving verder te verduurzamen en onze leefomgeving aan te passen aan de effecten van klimaatverandering, zijn we gestart met een onderzoek naar de aanleg van een warmtenet en gaan we in 2024 onze Energievisie herijken.
- Aantrekkelijk wonen
Hoewel de markt met loon- en prijsstijgingen en een tekort aan materialen een uitdaging vormen om te kunnen bouwen, blijven we inzetten op extra woningbouw. Zoals met de plannen voor de Hoge Woerd, de Hutgraaf, de Krommehoekstraat, Winssen Zuid en Ewijk.
Zo komen we tegemoet aan de vraag naar woningen en zorgen we voor de versterking en het behoud van de kracht van alle kernen. Bestaande wijken knappen we op. Zo staat in 2024 de buurt Tinnegieter op de planning om aangepakt te worden.
- Beuningen maken we samen
In 2023 heeft uw raad het Veiligheidsplan vastgesteld, het Uitvoeringsprogramma Kunst & Cultuur staat in de steigers en kan na vaststelling van deze begroting worden uitgevoerd. Ook het Participatiebeleid wordt dit jaar nog aangeboden aan uw raad. Daarnaast blijven we de komende jaren inzetten op het intensiveren van het traject digitalisering van onze dienstverlening, bedrijfsvoering en informatievoorziening waarbij we de laaggeletterden niet uit het oog verliezen.
Complexe context en financiële onzekerheid
De wereld als geheel wordt steeds complexer en dat geldt ook voor de context waarin we als gemeente functioneren. Afwachten is geen optie voor Beuningen – we moeten vooruitkijken en zo goed mogelijk dealen met de omstandigheden. De basis daarvan is dat we samen beseffen hoe de context eruit ziet en welke factoren invloed hebben.
Er woedt nog steeds een oorlog op Europees grondgebied. De prijzen voor gas en elektra laten inmiddels weer een dalende lijn zien, maar tegelijkertijd heeft de Europese Centrale Bank moeite om de oplopende inflatie te beteugelen. Renteverhogingen hebben gevolgen voor de investeringen die we in de periode 2024-2027 gaan doen. Want met het aantrekken van geld is een hogere rente te verwachten, met als gevolg hogere afschrijvingslasten. De stikstofcrisis houdt de gemoederen bezig en een eenvoudige oplossing hiervoor is er niet. Daarnaast zien we dat de Rijksoverheid steeds meer taken overdraagt aan gemeenten en in bestaande taken hogere eisen stelt zonder het bijbehorende budget.
Gemeenten hebben de oplossing voor deze problemen niet in handen, maar hebben wel de verantwoordelijkheid om zo goed mogelijk met de situatie om te gaan. Het is juist in dit soort omstandigheden belangrijk om te kijken naar wat er wel kan. Dat zullen we samen doen, binnen de mogelijkheden en verantwoordelijkheden die we als gemeente hebben.
De gemeentelijke financiën waren altijd al lastig te voorspellen, maar dat is in de afgelopen jaren nog ingewikkelder geworden. Zo zijn er doorlopende discussies met het Rijk over de omvang van het Gemeentefonds en verlopen de onderhandelingen tussen het Rijk en de VNG over de hervormingsagenda moeizaam. De voornaamste onzekerheid op financieel vlak is nog steeds het zogeheten ‘ravijnjaar’ vanaf 2026. Met ingang van 2026 gaat een nieuwe financieringssystematiek voor gemeenten van kracht. Het Rijk stelt hiermee de reguliere systematiek van ‘samen trap op / samen trap af’ buiten werking. Gemeenten worden als gevolg hiervan geconfronteerd met fors teruglopende inkomsten. Voor onze gemeente betekent de nieuwe systematiek dat we vanaf 2026 jaarlijks ruim twee miljoen euro minder aan bijdrage ontvangen. Het Rijk erkent weliswaar de ontstane situatie, maar er is nog geen zicht op concrete resultaten.
Meerjarenbegroting 2024-2027: structurele tekorten
De Beuningse meerjarenbegroting 2024–2027 is sluitend voor de jaarschijf 2024 maar laat op dit moment vanaf 2026 een structureel tekort zien. Naast de nieuwe financieringssystematiek van de algemene uitkering, autonome ontwikkelingen als loon- en prijsstijgingen en de toename van taken voor gemeenten en de eisen daaraan, wordt het tekort veroorzaakt door de financiële vertaling van de ambities.
Het gaat hierbij om een inschatting van de hoogte van de investeringen op het maatschappelijke domein, waaronder de Lèghe Polder, onderwijshuisvesting en als onderdeel van een bovenwijkse voorziening de ontsluitingsweg Ewijk en de aanpassing van het gemeentehuis. Deze ambities waren in de begroting 2023 deels aangekondigd. In de voorliggende begroting zijn de ambities op basis van een eerste inschatting vertaald naar geld en indicatief opgeleverd in 2026. Dat betekent dat de investeringslasten zijn opgenomen in de jaarschijf 2027 en verder, ook weer op basis van een eerste inschatting. Ze laten voor nu een tekort zien. In tempo en tijd kunnen er nog verschuivingen plaatsvinden. Bij het concreter worden van de plannen kan een bewuste integrale afweging kan worden gemaakt.
Daarnaast zijn in de meerjarenbegroting 2024-2027 de nieuwe geactualiseerde beheerplannen voor wegen, groen, gebouwen en civiele kunstwerken (als bruggen en duikers) nog niet opgenomen. Dat geldt ook voor de overige investeringen in het kader van Bovenwijkse Voorzieningen. De verwachting is dat hiervoor extra middelen nodig zijn.
Heroriëntatie
Bij de volgende perspectiefnota voorzien we uw raad van voorstellen om tot een sluitend meerjarenperspectief te komen. Hierbij geven we aan wat dat zal betekenen voor onze inwoners, onze partners en de openbare ruimte.